درصورت انتخاب شيوه و سبک زندگي مناسب که موجب ارتقاي سلامت شود، مرگ و ميرهاي ناشي از اين عوامل، تا اندازه‌اي چشمگير کاهش خواهد يافت. بيماري‌هاي روان‌تني از قبيل بيماري گرفتگي عروق کرونر قلب، آسم، اختلالات گوارشي و غيره امروزه جان بسياري از ساکنين کره زمين را مي‌گيرد. نقش استرس و سبک زندگي به عنوان يک عامل مهم و موثر به همراه عوامل ديگر در تمامي اختلالات فوق الذکر، ديده مي‌شود. از نظر متخصصان اساس تمامي بيماري‌هاي روان‌تني تاثير مسايل رواني و مشکلات شخصيتي و
حتي سبک زندگي بر جسم مي‌باشد. مهم‌ترين و شايع‌ترين بيماري روان‌تني که به‌طور متوسط حدود 30 تا 40 درصد مرگ و ميرها را در جهان شامل مي‌شود، اختلال گرفتگي عروق کرونر قلب (اختلال در عروق تغذيه‌اي قلب) مي‌باشد. در اين گفتار کوتاه سعي شده است پيرامون اختلال عروق کرونر قلب و رابطه آن با سبک تيپ شخصيتي A بحث شود. از سال 1959 فريدمن و روزنمن دو متخصص و جراح قلب متوجه شدند که افرادي که براي جراحي قلب و برطرف نمودن گرفتگي عروق کرونر قلب به ايشان مراجعه مي‌کنند، داراي صفات شخصيتي مشابهي هستند. اين افراد سريع صحبت مي کردند، سريع راه مي‌رفتند، تند غذا مي‌خوردند، کم صبر و بلند پرواز بوده و کمال‌گرايي افراطي داشتند . اينان بيش از حد معمول کار مي‌کردند و در مجموع زندگي پراسترسي را دارا بودند. فريدمن و روزنمن اين افراد را افراد داراي تيپ شخصيتي A ناميدند. رقابت، فوريت زماني و عصبانيت سه خصيصه مهم و شايع در اين تيپ شخصيتي مي‌باشد. احساس عدم رضايت از زندگي در اين افراد ديده مي‌شود. از خصايص مهم ديگري که در اين افراد وجود دارد اهميت دادن فوق‌العاده به کار مي‌باشد. گرايش به مديريت و رهبري دارند. کيفيت زندگي در افراد تيپ A بسيار پايين است. فرصتي براي توجه به چيزهاي زيبا را ندارند. اينان به ماديات بيش از مسايل و روابط انساني بها مي‌دهند. در آن واحد به چند کار مشغول هستند. آستانه تحريک‌پذيري پاييني دارند. براي اينان وقت خيلي مهم است ولي توانايي استفاده از آن را در حد مطلوب به دليل پايين بودن کيفيت زندگي ندارند. تلاش افراطي براي کسب امتيازات بيشتر دارند. هميشه در پي کسب موفقيت‌هاي بيشتر هستند. از 1959 تاکنون پيرامون اين سبک زندگي و اثرات آن تحقيقات فراواني صورت گرفته است. نتايج تحقيقات پيرامون اين سبک زندگي، گوياي اين واقعيت است که اين تيپ شخصيتي اثرات مخرب و ويرانگري بر ساختار و فيزيولوژي بدن ايجاد مي‌کند. به اين دليل که افراد تيپ شخصيتي A بيشتر در حالت برانگيختگي يا حالت سمپاتيک هستند تا حالت پاراسمپاتيک (حالت آراميدگي)، ترشح هورمون‌هاي تحريک‌زا مانند آدرنالين، تيروکسين و .... در اين افراد فراوان‌تر از افراد ديگر مي‌باشد. وجود طولاني مدت ترشح زيادتر از معمول اين هورمون‌ها در اين افراد به مرور زمان بر عروق کرونر قلب اثرات سوء داشته و موجب گرفتگي اين عروق مي‌شود.
پس سؤال اصلي اين است که آيا افراد نوع A بيش از افراد نوع مقابل يا B در معرض خطر ابتلا به بيماري‌هاي مختلف قرار دارند؟
نتايج پژوهش وودز و برنز، 1984 نشان داد که افراد نوع A مشکلات تنفسي مانند آسم و سرفه‌هاي مکرر و نشانه‌هاي بيماري‌هاي دستگاه گوارش مانند زخم، سوء هاضمه و تهوع را به ميزان بيشتري گزارش کرده‌اند. پژوهش‌هاي متعددي به منظور دست يافتن به رابطه‌اي ميان رفتار تيپ شخصيتي A و بيماري‌هاي عروق کرونر قلب انجام گرفته و اکثر تحقيقات مؤيد چنين رابطه‌اي بوده است. به‌طور مثال بوت کيولي و فريدمن، 1987، احتمال ابتلا به بيماري‌هاي عروق کرونر قلب در زنان و مردان نوع A به ويژه در رده‌هاي کارمندي و مديريتي، بيش از بزرگسالان نوع B است. به نظر مي‌رسد که افرادي با شخصيت تيپ A بيشتر در معرض خطر مرگ ناگهاني قرار دارند (پريني و همکاران، 1995).
امروزه سبک زندگي تيپ شخصيتي A در کنار عوامل ديگر به خصوص عوامل موثر بر بيماري‌هاي قلبي مثل فربهي، مواد موجود در رژيم غذايي مانند نمک، چربي‌ها و کلسترول، عدم تحرک جسمي، سابقه فشار خون بالا و مواردي از اين قبيل، بر از بين رفتن سلامت رواني موثر قلمداد مي‌شود.
در ايران حدود 38 درصد از مرگ و ميرها به دليل مشکلات عروق کرونر قلب مي‌باشد. اين آمار نسبت به بسياري از کشورهاي دنيا از حد نرمال بيشتر مي‌باشد.
پرسشنامه آيا شما تيپ شخصيتي A هستيد؟
لطفا در صورت تمايل به سؤالات زير يه صورت بله يا خير پاسخ دهيد؟
1 - آيا در مکالمات روزمره خود روي برخي کلمات تاکيد مي‌کنيد؟
بله
خير
2 - آيا به طور سريع غذا مي‌خوريد و به طور سريع حرف مي‌زنيد؟
بله
خير
3- به نظر شما بايد به کودکان ياد داد که بهترين باشند؟
بله
خير
4 - آيا وقتي کسي کند کار مي‌کند بي‌حوصلگي نشان مي دهيد؟
بله
خير
5 - آيا وقتي ديگران سخن مي گويند آنها را وادار مي کنيد که زود حرف خود را بزنند؟
بله
خير
6 - وقتي احساس مي‌کنيد محدود شده‌ايد يا بايد در رستوران منتظر خالي شدن ميز باشيد، خيلي عصباني مي‌شويد؟
بله
خير
7 - وقتي کسي براي شما حرف مي‌زند، همچنان ادامه افکار شخصي خود را دنبال مي‌کنيد؟
بله
خير
8 - آيا سعي مي‌کنيد در حال اصلاح يا آرايش کردن، صبحانه نيز بخوريد؟
بله
خير
9 - آيا اتفاق مي‌افتد که در تعطيلات تابستاني کار کنيد؟
بله
خير
10 - آيا بحث‌هاي مربوط به موضوع‌هاي مورد علاقه خود را هدايت مي‌کنيد؟
بله
خير
11 - اگر وقت گذراني کنيد خود را گناهکار مي‌دانيد؟
بله
خير
12 - آيا آنقدر مشغول به کار هستيد که کمتر متوجه اطراف يا تغيير دکوراسيون خانه مي‌شويد؟
بله
خير
13 - آيا با ماديات بيشتر از مسايل اجتماعي درگير هستيد؟
بله
خير
14 - آيا سعي مي‌کنيد فعاليت‌هاي خود را در کمترين زمان برنامه‌ريزي کنيد؟
بله
خير
15 - آيا هميشه به موقع بر سر قرار حاضر مي‌شويد؟
بله
خير
16- آيا اتفاق افتاده است که براي بيان نظرهاي خود مشت گره کنيد يا مشت بزنيد (با هيجان شديد صحبت کنيد)؟
بله
خير
17 - آيا موفقيت‌هاي خود را به سريع کار کردن خود نسبت مي‌دهيد؟
بله
خير
18 - آيا احساس مي‌کنيد که کارها بايد همين حالا و سريع انجام گيرد؟
بله
خير
19 - براي انجام دادن کارها، سعي مي‌کنيد ابزارهايي به کار ببريد که بيشترين بازده را دارند؟
بله
خير
20 - آيا به هنگام بازي، معمولا سعي مي‌کنيد ببريد نه اين که سرگرم شويد؟
بله
خير
21 - آيا اغلب حرف ديگران را قطع مي‌کنيد؟
بله
خير
22 - آيا وقتي ديگران تاخير مي‌کنند، عصباني مي‌شويد؟
بله
خير
23 - آيا پس از غذا خوردن، بلافاصله از سر ميز يا از سر سفره بلند مي‌شويد؟
بله
خير
24 - آيا احساس مي‌کنيد عجله داريد؟
بله
خير
25 - آيا از بازده فعلي خود ناراضي هستيد؟
بله
خير
نحوه تجزيه و تحليل پاسخ هاي خود به پرسشنامه آيا شما تيپ شخصيتي A هستيد؟
تعداد بله‌ها را شمرده اگر تعداد بله‌ها بين 0 تا 5 باشد شما تمايل به تيپ B داريد.
اگر تعداد بله‌ها حدود 13 باشد تيپ متعادل بين A و B هستيد.
اگر نمرات بالاتر از 13 باشد گرايش به تيپ شخصيتي A وجود دارد.
هر چه نمرات به حداکثر يعني 25 نزديک باشد احتمال خطر بيشتر است.
چگونگي تغيير تيپ شخصيتي A و صفتي که استرس کمتري را تحمل نمايد
لازم به ذکر است که ويژگي‌هاي شخصيتي في نفسه خوب يا بد تلقي نمي‌شوند، لکن در مواردي که افراط در برخي ويژگي‌ها منجر به بروز عوارض و مشکلاتي مي‌گردند. ناگزير بايد آن ويژگي‌ها را به حالت تعادل باز گرداند. از زماني که الگوي رفتاري تيپ A به عنوان عاملي موثر بر بيماري عروق کرونر قلب شناخته شد، پژوهشگران براي شناخت راه‌هاي تغيير آن کوشيده‌اند (جانسون، 1992). اگر چه نتايج اين تحقيقات رضايت‌بخش بود، راسکينر و همکارانش، پس از پژوهش‌هاي تکميلي، به اين نتيجه رسيدند که با استفاده از رويکردي چند بعدي مي‌توانند رفتار نوع A را بيشتر تغيير داد (رايسکر، 1983). به صورت ساده مي‌توان بعد از آمادگي رواني جهت تغيير تيپ شخصيتي A، با توجه به نکات زير استرس را از زندگي دور نموده و احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و تنفسي را کاهش داد و رضايت و لذت بيشتري را در زندگي تجربه نمود .
به آرامي غذا بخوريد. غذا را کاملا بجويد.
در مواقع غذا خوردن از ديدن فيلم و برنامه‌هاي تلويزيوني و شنيدن آهنگ‌هاي تند خودداري کنيد.
از انجام دو کار در يک زمان خودداري کنيد.
به کيفيت کارها بينديشيد نه کميت آنها (مثلا به کيفيت غذا فکر کنيد.)
تمايلات خود تخريبي نداشته باشيد (رفتارهاي خود تخريبي عبارتند از: خوردن زياد، غذاهاي چرب، ورزش نکردن کارکردن زياد و مانند اين‌ها).
به آرامي و متانت صحبت کنيد و وقتي کسي براي شما حرف مي‌زند، هم چنان ادامه افکار شخصي خود را دنبال نکنيد.
حرف ديگران را قطع نکنيد و در صورت سؤال از کسي، دقيقا به جواب و صحبت‌هاي وي گوش فرا دهيد.
وقتي ديگران حرف مي‌زنند، آنها را وادار نکنيد که زود سخن خود را مطرح سازند.
احساس الزام نکنيد که کارها بايد همين حالا و سريع انجام گيرد.
سعي کنيد فعاليت‌هاي خود را در زمان متعادل و معمول برنامه‌ريزي کنيد.
وقتي کسي کند کار مي‌کند بي‌حوصلگي نشان ندهيد.
هر روز بياد آوريد که زندگي يک فرايند طولاني است و امکان دارد همه برنامه‌ها در زمان تعيين شده به پايان نرسند.
بين فعاليت‌ها فاصله بگذاريد. چرا بايد تعمير اتومبيل، کار، خريد، پرداخت قسط بانک و همراهي مسافر تا ترمينال را در يک روز انجام داد.
وقتي ديگران تاخير مي‌کنند، عصباني نشويد.
سعي کنيد صبح زود بيدار شويد. در کمال آرامش چاي بخوريد و با عجله از خانه خارج نشويد و در حين کار براي استراحت خود، وقت تعيين کنيد.
به دوستان خود نامه بنويسيد و همچنين با خانواده به سينما برويد.
سعي کنيد در اوقاتي که مناسب است شوخ طبع، بذله گو و دل شاد باشيد.
کمتر خود را با ديگران مقايسه کنيد، همچنين رقابت را از صحنه زندگي خود خارج کنيد.
به همسر و فرزندان خود بگوييد که آنها را دوست داريد.
فعاليت‌هاي غير ضروري را به روز بعد موکول کنيد.
از انجام دو کار در يک زمان خودداري کنيد.
دوستي‌هايتان را عميق کنيد.
زود خشمگين نشويد، از کوره در نرويد، تند برخورد نکنيد. مسلما اين اعمال در بهبود سرنوشت آدمي اثري ندارند.
مراجع
ادوارد، پ سارافينو. « روان‌شناسي سلامت »، ترجمه سيد علي احمدي ابهري و همکاران، تهران: انتشارات رشد، 1384.
کريستوفر ديويدسون. « راهنماي پزشکي خانواده - کرونري قلب »، ترجمه عباس تيرگاني، مشهد: انتشارات امامت، 1384.
حسن زاده، محسن. « استرس نه! (معرفي تيپ شخصيتي A) »، مشهد: انتشارات سخن گستر، 1381.
حسن زاده، محسن. « 55 نکته جهت رهايي از استرس »، مشهد: انتشارات بنفشه، 1384.
