مي پوشد و گوشش به حرف كسي بدهكار نيست، شما به عنوان مادر يا پدر چه بايد بكنيد؟ راهكارهايي كه اينجا مطرح مي شود در مورد بعضي از بچه ها جواب مي دهد و در
. گاهي شما به عنوان مادر يا پدر راه حلي بهتر از كارشناسان پيدا مي كنيد. جلوي كودكي كه در خيابان گريه مي كرد و مادرش دست او را مي كشيد و با خود مي برد ايستادم و گفتم: «ببخشيد، دخترتان چرا گريه مي كند؟!» «به خدا ديگر خسته شدم. هر چه را كه مي بيند مي گويد برايم بخر. من چطوري به او بفهمانم كه پول ندارم.» خانم ديگري كه خود را صبوري معرفي مي كرد گفت: «من سعي مي كنم با بچه هايم زياد حرف بزنم و آنها هم خوب حرفهاي مرا مي فهمند و مشكل زيادي ندارم. البته هيچ بچه اي نيست كه مشكل نداشته باشد.»
مورد بعضي ها هم نه. بعد از مطالعه مطلب از ميان راهكارها يكي را انتخاب كنيد و به مرحله عمل برسانيد البته با صبر و
حوصله، و انتظار نداشته باشيد خيلي زود جواب بگيريد چه بسا روشهايي هستند كه در برابر آنها ابتدا كودك حالت تدافعي به خود مي گيرد و بدتر مي شود اما به مرور زمان به حالت عادي برمي گردد. مطمئن باشيد فقط فرزند شما مشكل ندارد بلكه همه بچه ها با والدين در روشهاي تربيتي مشكل دارند. با توجه به اينكه همه افراد يك جور نيستند و موقعيت ها نيز منحصر به فرد است پس براي حل مشكل يك راه حل قطعي و مستقل وجود نخواهد داشت
يادتان باشد مشكلات يك شبه حل نمي شود.
اگر كودكي كاري را تا به حال انجام نمي داد اما حالا يك بار حتي از روي اكراه انجام مي دهد او را خيلي تشويق كنيد زيرا اين نشانه يك پيشرفت واقعي است. به جاي مأيوس شدن از دست نيافتن به انتظارات زياد خود، از پيشرفت هاي كوچك و تدريجي كودكتان خوشحال باشيد. شما و همسرتان بايد در مورد مشكلتان صحبت كنيد و هر دو تصميم به اصلاح اخلاق فرزندتان بگيريد. اگر حرفي مي زنيد هر دو با هم توافق داشته باشيد، طبق تجربه، والدين خيلي زود خسته مي شوند و بچه ها اين را مي دانند. اگر والدين مقاوم نباشند بچه ها به خواسته هاي آنها احترام نمي گذارند و خود را موظف به انجام وظايف محوله نمي دانند.
سعي كنيد رفتار عمومي فرزندتان را با ديد مثبت نگاه كنيد. برخي رفتارهاي او از ديد شما آزاردهنده است. پس از همه رفتارهاي او ناراضي نباشيد. وقتي روي يك خصوصيت ناپسند او كار مي كنيد و در حال اصلاح آن هستيد به او اطمينان دهيد كه دوستش داريد. هرگز تحسين را در مورد كودكان، كم ارزش تلقي نكنيد. كودك در هر مرحله سني كه باشد تمايل شديدي دارد كه والدينش او را بپسندند. تربيت در نظر بعضي از والدين فقط تنبيه است ولي واژه تربيت درواقع به معناي تعليم و پرورش، شامل مجموعه اي از روشهاي مثبت و منفي است. تربيت صحيح آن است كه وقتي فرزند شما نيم نگاهي به شما مي اندازد تا مطمئن شود عملي كه انجام داده درست است يا غلط، به او توجه كنيد يا وقتي در حال تلفن زدن كودكتان مي خواهد مكالمه شما را قطع كند و با شما صحبت كند. تربيت صحيح آن است كه به او توجه نكنيد. اما اگر ديديد كه تصميم گرفت منتظر تمام شدن مكالمه شما شود، بهتر است به او توجه كنيد و نگاهي مهربان به او بيندازيد.
وقتي كودكي روي موضوع خاصي پافشاري دارد به او بگوييد كه قصد لجبازي دارد و شما به آن اهميت نمي دهيد. از آن دسته والديني نباشيم كه وقتي از كودكمان عمل خوبي سر زد آن را به سادگي و بديهي تلقي كنيم و هيچ واكنشي نشان ندهيم ولي برعكس هر وقت عمل بدي از او سر زد تمام اشتباهاتش را به رخ او بكشيم. انتقاد همراه با تشويق نتايج بهتري به بار مي آورد. كودك مي خواهد كه شما به او توجه كنيد. اگر ديدگاه شما منفي باشد او از راه هاي منفي به هدفش مي رسد اما اگر شما روي نكات مثبت تمركز كنيد در مقابل، رفتارهاي خوب بيشتري دريافت خواهيد كرد زيرا در اين حالت كودك با رفتارهاي مثبت سعي در جلب توجه شما خواهد داشت.
رفتار كودك را تحسين كنيد نه شخصيت او را. همچنان كه وقتي از او انتقاد مي كنيد شخصيت او را زير سؤال نبريد. به جاي اين كه به او بگوييم خيلي بچه بدي هستي مي توان گفت: «من از طرز حرف زدن تو خوشم نمي آيد.»
مؤثرترين راه براي آموزش رفتار خوب ، شكل دادن رفتار با تحسين است. اين روش تربيتي بايد به طور مداوم استفاده شود تا رضايت شما را از رفتارهاي جديد فرزندتان نشان دهد. خيلي خوب است يادداشتي از كارهاي روزانه كودك تهيه كنيد و در انتهاي روز اين يادداشت را به او نشان دهيد. اين كار روش خوبي براي صحبت كردن در مورد وقايع هر روز است و با اين كار هر دوي شما احساس خوبي خواهيد داشت.
هر چند وقت يك بار مخصوصاً در روزهايي كه يادداشت پر از كارهاي خوب مي شود او را تشويق كنيد يا هر چه كه دوست دارد برايش تهيه كنيد و عنوان كنيد كه اين جايزه كارهاي خوب است. اگر ديديد تعريف هاي شما را ناديده مي گيرد ولي بعداً در رفتار خود آن را تكرار مي كند دريابيد كه ستايش مؤثر بوده است. هميشه از يك شيوه براي انتقاد استفاده نكنيد مثلاً يك بار يادداشتي را در كيفش بگذاريد و از يك رفتار بدش شكايت كنيد.
يكي ديگر از راه هاي مؤثر در برطرف كردن رفتارهاي آزاردهنده ناديده گرفتن آنهاست. در اين روش احساس مي كنيد كه درواقع كاري براي بهبود وضعيت انجام نمي دهيد اما بعداً درمي يابيد كه با ناديده گرفتن، رفتار ناشايست ترك مي شود. برخي از والدين، اين روش را دوست دارند و مي توانند به طور مؤثري از آن استفاده كنند اما براي برخي به علت پايين بودن ظرفيتشان، اين روش فقط فشار رواني و تنش را زياد مي كند. اگر شما هم چنين احساسي داشتيد از اين راه صرفنظر كنيد. اگر تصميم گرفتيد كه در مورد يك رفتار از روش ناديده گرفتن سنجيده استفاده كنيد به هيچ وجه به آن واكنش نشان ندهيد. چه زباني و چه غيرزباني. وقتي كودك همان رفتار را انجام مي دهد با حركات صورت به او اشاره نكرده، حتي نگاهش نكنيد. وانمود كنيد كه متوجه او نيستيد. مي توانيد اتاق را ترك كنيد يا رويتان را به سمت ديگري برگردانيد تا وقتي كه او به عملش ادامه مي دهد شما نيز اين روش را ادامه دهيد. اين خود نوعي توجه است. به او لبخند نزنيد. زيرا اين عمل او را جسورتر مي كند . فقط آن قدر به كارتان مشغول شويد كه به نظر آيد به هيچ چيز در اطرافتان توجه نداريد.
گاهي مي توانيد در حضور كودك ديگر، از رفتار مثبت آن كودك ستايش كنيد. اين كار ممكن است به تقليد كودك شما از كودك خوش اخلاق بينجامد. سعي كنيد عصباني نشويد! زيرا عصبانيت به احساس بدي مي انجامد . به علاوه هيچگاه تسليم نشويد. اگر قبل از ناهار گفتيد كه خوراكي نمي دهم بايد صبر كني موقع ناهار شود و اگر او گريه و زاري سرداد اصلاً به او اهميت ندهيد و محكم بگوييد قبل از غذا خوراكي نمي دهم. هر چند كه او سماجت كند. اگر كوتاه بياييد كودك ياد مي گيرد كه با گريه حرفش را به كرسي بنشاند و ديگر براي حرفهاي شما اهميتي قائل نيست.
هميشه به قولتان عمل كنيد. يك كودك مخصوصاً اگر خيلي كوچك باشد به تكميل نشدن يا به تأخير افتادن پاداش وعده داده شده بسيار حساس است. كاري را كه از عهده انجامش برنمي آييد تعهد نكنيد. وقتي قول چيزي را داديد پاي آن بايستيد. سعي كنيد مشكلات فرزندتان را يكي يكي حل كنيد نه اينكه همه را يك جا از او بخواهيد. مثلاً اول مشكل مسواك زدن و بعد مشكل وقت خوابش را حل كنيد. كودك را به تنبيهي كه آن را انجام نمي دهيد تهديد نكنيد. تهديد هاي پوچ و ناپايدار به رفتارهاي نادرستي مي انجامد كه تثبيت شده و در برابر تغيير مقاوم تر مي شوند.
يكي از مشكلات بزرگ مادران مسواك زدن بچه هاست. اگر شما به طور مرتب دندان هاي خود را مسواك بزنيد او نيز مشتاق خواهد شد تا چنين كند. مدت ها قبل از اين كه كودك واقعاً بتواند دندانش را مسواك بزند، به او مسواك بدهيد. بگذاريد با مسواك و خميردندان و دندانهايش بازي كند. اگر ديديد باز هم به طرف مسواك نمي رود با كلمات و جملات زيبا در موقع مسواك زدن اين كار را براي او لذت بخش كنيد. حتي مي توانيد با دندانپزشك براي انگيزه دادن به كودك مشاوره كنيد. هميشه به كودك بفهمانيد كه دقيقاً چه انتظاري از او داريد و به جاي اينكه شخصيتش را مورد انتقاد قرار دهيد اعمالش را مورد انتقاد قرار دهيد.
به او نگوييد «دست و پا جلفتي هستي» بگوييد: «وقتي كه شلوار و لباست را روي زمين مي بينم خيلي ناراحت مي شوم.» به او برچسب نزنيد. چون او زودباور مي كند كه واقعاً اين طور است. معمولاً در نظر والدين كارهاي منزل كارهايي كوچك و تكراري هستند كه هميشه در خانه انجام مي گيرند ولي در نظر بچه ها اين كارها بسيار مشكل و ناخوشايندند. صرفنظر از اين كه اين كارها چقدر بي اهميت اند، به ويژه در هنگامي كه انجام آنها مستلزم يادآوري هاي مكرر وبحث طولاني باشد مي تواند آرامش منزل را برهم بريزد.
يكي از شكايات والدين، بي مسئوليت بودن كودكان است. كارهايي كه بردوش آنها گذاشته مي شود انجام نمي دهند حتي با چند بار تذكر هم تن به انجام آن نمي دهند. خلاصه نافرمان و گستاخ مي شوند. سعي كنيد مسئوليت دادن را در كودكان زود شروع كنيد و با افزايش سن وظايف او را تغيير دهيد و وقتي از وظايفش سرباز زد از تدابير منفي استفاده كنيد.
مثلاً او را از اسباب بازي مورد علاقه اش محروم كنيد يا پول توجيبي اش را كم كنيد يا مثلاً وقتي لباسش را در سبد لباسهاي كثيف نمي گذارد لباسهايش را نشوييد و بگوييد: «چون لباسهايت در سبد نبود، من آنها را نديدم.»
ديگر از مشكلات مادران شب اداري كودكان است. اكثر كودكان در حدود تا سالگي رختخواب خود را خيس نمي كنند. قطع شب ادراري يك روند پيشرفت طبيعي است كه نشان دهنده تكامل مثانه كودك در نگه داشتن ادرار و ايجاد تحريكات ادراري است. خيس كردن اتفاقي در كودكان بزرگتر انتظار مي رود و نبايد آن را جدي تلقي كرد. هرگز به علت شب ادراري كودك را مسخره و شرم زده نكنيد. اين كار نه تنها به او كمكي نمي كند به ايجاد مشكلات جدي احساسي و رواني مي انجامد. در حدود درصد از كودكان ساله و درصد از كوكان ساله رختخوابشان را خيس نمي كنند مگر گاه و بيگاه، ولي عده بسيار كمي تا زمان بلوغ يا حتي بزرگسالي هم شب ادراري دارند. اگرچه نبايد كودك را به خاطر شب ادراري مسخره كرد اما نبايد آن را ناديده گرفت.
اگر پزشك دلايل عفونت ادراري و … را رد كرد بهتر است قبل از اين كه به درمان هاي غيرپزشكي بپردازيم با يك متخصص مجاري ادراري مشورت كنيم. اگر مشكل پزشكي باشد مطمئن باشيد كودك تحت نظر پزشك مشكلش حل مي شود اما اگر كودك پس از يك دوره چند هفته اي يا طولاني تر دوباره شروع به شب ادراري كرد شايد علت، هيجان و مشكلات عاطفي باشد.
سعي كنيد تشنج را در خانه كم كنيد. جلوي كودك با همسرتان بگومگو نكنيد. در هنگام خواب موزيك آرام بگذاريد يا او را به طور ملايم ماساژ دهيد، قصه مورد علاقه اش را تعريف كنيد تا با آرامش بخوابد. ساعت هاي پاياني روز به او آب ندهيد يا كمتر آب بدهيد. كودكي را كه پزشكان گفته اند مثانه كوچكي دارد تشويق كنيد مايعات زيادي در طول روز بنوشد تا حجم مثانه اش بزرگ شود. از مشكلات مهم ديگر بددهني و ناسزا گفتن كودكان است.
توجه بيش از حد به اين رفتارها باعث ترغيب كودك به اين اعمال زشت مي شود. در اين مورد، بيش از حد واكنش نشان ندهيد.
به كودكتان به طور جدي بگوييد كه اصلاً دوست نداريد او چنين كلماتي را كه مناسب شخصيت او نيست به كار ببرد. ولي اگر واكنش شديد نشان دهيد چه با ترساندن چه با خنديدن به اين حرف ها، ممكن است انگيزه او را براي دشنام دادن بيشتر كنيد. اين مطلب به ويژه در مورد بچه هاي كوچك تر كه به كار بردن بعضي كلمه ها را نوعي بازي مي دانند، صادق است. در حالي كه اصلاً معناي اين كلمات را نمي دانند. شما بايد به كلمه هاي بي ضرر بي اعتنايي كنيد.
بعضي كلمه ها فقط بي معني و احمقانه اند. بهترين برخورد ناديده گرفتن و توجه نكردن به آنهاست. البته به كار گرفتن كلمه هاي زشت و ناسزا نبايد ناديده گرفته شود چون به كاربردن آنها در بيرون منزل مي تواند دردسرساز باشد. وقتي كودك شما يك كلمه بد را به كار مي برد بي خود جيغ و داد نكنيد. اداي شوكه شدن را درنياوريد. بي ترديد شما قبلاً آن را شنيده ايد. براي او توضيح دهيد كه وقتي كسي به او ناسزا مي گويد در واقع فقط يك حرف ناجور شنيده و حرف نمي تواند به انسان آسيبي برساند.
در مورد فحش با او صحبت كنيد. به او بگوييد فحش دقيقاً چه معنايي دارد و چرا نبايد از آن استفاده كند. روش هاي جايگزين را به او بياموزيد. براي او بگوييد به جاي فحش دادن مي تواند احساساتش را به مخاطبش بيان كند.
كودك را به استفاده از واژه هاي ديگر ترغيب كنيد. كودك شما به واژه هايي نياز دارد كه از آن طريق عصبانيت يا احساسات شديدش را بيرون بريزد. او را تشويق كنيد كه به جاي استفاده از كلمات ركيك از كلمات بي ضرر استفاده كند و درصورت درست صحبت كردن او را تشوق كنيد و نشان دهيد كه چقدر از او راضي هستيد و اگر باز هم به فحش دادن و ناسزاگفتن ادامه داد مي توانيد از روشهاي محروم كردن استفاده كنيد. يعني بعضي امتيازها را از او بگيريد. مثلاً هر وقت كه فحش مي دهد او را به مكاني بفرستيد كه دوست ندارد.
يك موضوع مهم؛ اگر كودك بداند كه شما سرانجام پاسخ مثبت خواهيد داد ديگر مهم نيست كه ده بار هم «نه» گفته باشيد.
چنين كودكي به تجربه آموخته است بداخلاقي كند تا سرانجام تسليم شويد و او به هدفش برسد. تنها راه حل اين است كه كودك دريابد كه نظر شما تغيير نمي كند و با كسي شوخي نداريد. اگر «نه» گفتن شما هميشه باعث دردسر مي شود و كودك عادت كرد در مقابل «نه» شما گريه كند تأكيد مي كنم به عقب برگرديد و اعمال خودتان را مرور كنيد و آنجا كه اشكالي يافتيد آن را اصلاح كنيد. اين عادت در بزرگسالي مي تواند باعث ايجاد مشكلات جدي براي فرزند شما بشود. از همين رو كودكتان در هر سني كه هست از همين امروز به اصلاح رفتار او بپردازيد.
محمدرضا هاديلو