خصوصیات تضاد اخلاقی
1- تعارض وقتی به وجود می آید كه فرد از انواع مختلف اصول یا ارزش ها تبعیت نماید.
2- تعارض وقتی است كه فرد درك های متفاوتی از اصول و ارزش ها داشته باشد.
3- تعارض وقتی است كه فرد به بیش از چند ارزش و اصل پایبند بوده و در ضمن مخالف پایبندی و برتری و تقدم یكی از آنهاست.
4- تعارض وقتی به وجود می آید كه خود فرد به چیزی كه می گوید معتقد نباشد.
مكتب اسلام در رابطه با تضاد و تعارض اشاره می كند كه ( یا ایها الذین آمنوا لم تقولون ما لاتفعلون) اگر ما چیزی را بگوئیم كه خودمان به آن معتقد نباشیم و یا عمل ننمائیم در تضاد و تعارض با فطرت خود هستیم و این به ضرر مؤمن است و شاید از تكامل انسان جلوگیری نماید و فرد را دچار اضطراب كند.
«تعارض» كیفیت تصمیم گیری شخص را تحت تأثیر قرار می دهد؛ تصمیم گیری منطقی و جستجوی فعال اطلاعات و درك بی طرفانه آن را از فرد سلب می كند.
در روان شناسی شناختی و تئوری های مربوطه، تعارض از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بنابراین تعارض عبارتست از یك حالت هیجانی منفی كه به علت ناتوانی در انتخاب ِ دست كم یكی از دو هدف ناسازگار و سازگار به وجود می آید. به سخن دیگر، تعارض زمانی پیش می آید كه فرد نتواند دست كم از دو راه سازش ناپذیر، یكی را انتخاب كند. پس می توان گفت تعارض زمانی به وجود می آید كه رفتار جانشینی وجود دارد و استرس به عنوان یك تعارض حل نشده است كه به تبع آن به وجود می آید.
طبقه بندی موقعیت های تعارض زا
موقعیت های تعارض زا به سه صورت تعارض گرایش– گرایش، اجتناب- اجتناب، گرایش– اجتناب، تقسیم بندی می شود.
تعارض گرایش – گرایش
در این تعارض فرد باید دست كم از بین دو راه مساعد و خوشایند یكی را انتخاب كند، بنابراین انتخاب او هرچه باشد، نتیجه دلخواه و مورد آرزو به دست خواهد آمد. بدین ترتیب، آیا فكر می كنید كه تعارض گرایش – گرایش ناكام كننده نخواهد بود و بهداشت روانی را به خطر نخواهد انداخت؟ جواب اینست كه این تعارض نیز تا حدی ناكامی را به دنبال دارد ولی نه به شدت تعارض های دیگر. مثال : زمانی كه دو نوع كار همزمان به شما پیشنهاد می گردد و شما هر دو كار را به یك اندازه دوست دارید و در عین حال فقط باید یكی از آنها را انتخاب كنید. در این حالت است كه دچار تعارض گرایش – گرایش می شوید.
تعارض اجتناب – اجتناب
در این نوع تعارض فرد دست كم از بین دو موقعیت ناخوشایند یكی را انتخاب می كند و هر انتخاب او به نتیجه گیری های منفی منجر می گردد. مثال : زن وشوهری كه با داشتن دو بچه می خواهند از یكدیگر جدا شوند.
تعارض گرایش – اجتناب
در این تعارض فرد مجبور است به چیزی رضایت دهد كه هم پیامدهای خوشایند و هم پیام های ناخوشایند دارد.
مثال : پسر یا دختری كه تصمیم می گیرد با پسرخاله یا دخترخاله خود ازدواج كند، احتمال دارد افراد دیگر فامیل و یا آشنایان را برنجاند. این تعارض دوسوگرایی بسیار شدید ایجاد می كند.
پیامدهای تعارض
وقتی تعارض وجود ندارد، حالت هیجان – تفكر و فیزیولوژی ما در سطح بهنجار و متعادل است. از طرف دیگر تعارض ها حالت هیجانی را آشفته می کنند، به فعالیت شناختی آسیب می رسانند و ممكن است تعادل حیاتی بدن را مختل نمایند. پس می توان گفت كه اختلال های بالقوه تعارض شامل اختلال های هیجانی، شناختی و فیزیولوژیكی است. اختلال هیجانی تعارض به صورت دودلی، اضطراب، زودرنجی، خشم و افسردگی و احساس گناه است.
تعارض علاوه بر این كه در تهییچ پذیری تأثیر دارد اختلال شناختی نیز تولید می كند. تحت شرایط تعارض زا، الگوی تفكر ِ شخص اغلب آشفته می شود و كاهش حافظه و … به وجود می آید.
«تعارض» كیفیت تصمیم گیری شخص را تحت تأثیر قرار می دهد؛ تصمیم گیری منطقی و جستجوی فعال اطلاعات و درك بی طرفانه آن را از فرد سلب می كند.
روش های سازگاری با تعارض
1- كنار آمدن
2- توجه به موقعیت های تعارض برانگیز و به كارگیری امكانات رفتاری و شناختی برای تغییر دادن.
3- قبول این كه تعارضات جزء جدا نشدنی از زندگی هستند.
4- بررسی كامل موقعیت های تعارض زا.
5- قبول این كه از دو یا چند انتخاب سازگار یا ناسازگار فقط باید یكی از آنها انتخاب گردد.
6- استفاده از مكانیسم های دفاعی از جمله شوخی. شوخی به این دلیل كارساز است كه به شخص این امكان را می دهد تا واقعیت ها را به گونه ای جامعه پسندانه بیان كند.
7- راه حل دیگر برای رفع تعارض ها و تضادها همچنانكه قرآن می فرماید اینست كه انواع راه های جانشین را برای هر چیزی شناسایی كنیم، همه حرف ها را بشنویم و بهترین آن را با توجه به شرایط، موقعیت ها و نیازهای خودمان انتخاب كنیم تا ضمن جواب دادن به فطرت خود، از درگیر شدن در تعارض و تبعات ناشی از آن در امان بمانیم .
قرآن در این مورد می فرماید: ( یستمعون القول فیتبعون احسنه ) مؤمنان كسانی هستند كه سخن ها را می شنوند ولی بهترین آنها را انتخاب می كنند.
8- از طرف دیگر باز در قرآن می فرماید: ( لاتقف مالیس لك به علم ) یعنی دنبال چیزی كه شناخت نداری نرو و از آن تبعیت نكن. پس ما باید در حل تعارضات خود، ضمن افزایش دانش شناختی، از قدم گذاردن در حیطه تعارضاتی كه برایمان روشن نیست خوداری نماییم تا از فرو رفتن در ورطه تعارضات و نتایج آن مصون بمانیم.
